شناخت بیشتر استومی
استومی
استوما به قسمتی از روده گفته می شود که به دلایلی از جداره شکم بیرون گذاشته شده است وتوسط بخیه به جدارشکم ثابت شده و مواد دفعی بدن از طریق آن خارج می شود. عمل جراحی برای ایجاد سوراخی بر شکم و قرار دادن استوما بر روی شکم استومی گفته میشود.
در واقع جراحی استومی بر روی افرادی انجام می گیرد که قادر نیستند مانند افراد عادی بطور طبیعی دفع ادرار و مدفوع داشته باشند. استومی های دفعی یعنی انواعی که از آنها مواد دفعی مانند ادرار و مدفوع خارج میشوند مهم ترین و شایع ترین نوعاستومی هستند.
هرگونه بیماری یا آسیبی که سبب بروز انسداد، سوراخ شدن، التهاب یا مشکلات عصبی در سیستم ادراری و گوارشی شود سبب ایجاد استوما شده و نیازمند این جراحی هستند. به طور طبیعی در چند ماه اول پس از انجام جراحی محل استوما کمی متورم بوده و برای کنترل مواد دفعی استوما نیاز به استفاده از کیسه های استومی با سوراخهای بزرگتر از حد عادی میباشد.
دلایل استومی
– بیماری های التهابی روده مانند بیماری کولیت اولسرو و کرون، سرطان های لگن مانند سرطان مثانه و رحم و تخمدان ممکن است منجر به ایجاد استومای دائمی یا موقت شوند. نوعی بیماری مادرزادی به نام هیرشپرونگ نیز نیازمند جراحی استومی است. در بخش انتهایی روده بزرگ مبتلایان به این بیماری بعضی سلول های مربوط به سیستم عصبی ایجاد نشده و سبب انسداد روده می شود.
– سوراخ شدگی روده ها نیز یکی از شایع ترین دلایل انجام جراحی استومی است که در اثر شرایطی همچون ضربه در طی تصادفات شدید رانندگ، کولیت اولسرو شدید پارگی دیورتیکولیت و فیستول رخ دهد.
– دیورتیکولیت یکی از شایع ترین بیماری های گوارشی است که اغلب در روده بزرگ دیده می شود.
– درد شکمی و گاهی تب و لرز از علائم بروز دیورتیکولیت هستند.
– در صورت التهاب شدید در ۱ تا ۲ درصد موارد این دیورتیکول ها ممکن است پاره شده و سبب ایجاد استوما شوند.
– بیماری کولیت اولسرو عارضه ای التهابی است که به دلیل آسیب به جدار روده رخ داده و منجر به بروز اسهال خونی شدید
می شود.
این بیماری نیز ممکن است نیازمند استومی باشد
– دردهای شدید شکمی و اسهال و کم خونی در صورت طولانی شدن از علائم و عوارض این بیماری هستند.
– کولیت اولسرو ممکن است ریسک ابتلا به سرطان روده را افزایش دهد.
– این بیماری اغلب در سنین ۱۵ تا ۴۰ سالگی رخ می دهد و شیوع آن در زنان و مردان برابر است.
– بیماری کرون نیز یکی از بیماری های التهابی روده است که اغلب روده کوچک را درگیر می کند اگرچه ممکن است تمام بخش‌های دستگاه گوارش از دهان تا مقعد را درگیر کند.
– اسهال، مدفوع شل همراه با کاهش وزن، درد مفصلی، التهاب عنبیه، مشکلات پوستی، افسردگی و خستگی مزمن از مهم ترین علائم و عوارض این بیماری گوارشی هستند که در فاز حاد و پیشرفته بیماری ممکن است منجر به استوما شوند.
– انسداد روده مهم ترین عارضه این بیماری است که در اثر التهاب و حجیم شدن جدار روده رخ می دهد
سایر دلایل
– سرطان های معده، طحال و کبد نیز ممکن است نیازمند جراحی استومی باشند
– بی اختیاری مدفوع در موارد حاد که قابل درمان نیست نیز یکی از عوامل شایع انجام جراحی استومی است.
– تصادفات شدید که موجب وارد شدن آسیب جدی به احشای شکمی و لگنی می شوند نیز ممکن است سبب بروز استوما و نیاز به انجام جراحی استومی شوند.
– مشکلات عصبی جداره روده ممکن است سبب ایجاد فلج روده شده که این وضعیت نیز نیازمند جراحی استومی هستند.
– فلج عصبی مثانه سبب احتباس ادرار شده و ممکن است نیازمند جراحی استومی شود.
– بیماران دچار فلج نخاعی نیز برای کنترل بیشتر روی دفع ادرار ممکن است تحت جراحی استومی قرار بگیرند.
– مثانه خارج شکمی، دریچه پیشابراه خلفی و ناهنجاری های مقعدی از بیماری های مادرزادی نیازمند انجام این جراحی هستند.
دستگاه گوارش از چه بخشهایی تشکیل شده است؟
دستگاه گوارش از چهار قسمت تشکیل شده است:
1. بخش فوقانی که شامل دهان، مری و معده است.
2. بخش میانی دستگاه گوارش شامل روده باریک است. روده باریک به سه قسمت دوازدهه یا دئودنوم
3. (Duodenum) ژژنوم (Jejunum) و ایلئوم (Ileum) تقسیم میشود. بیشتر چربیها، پروتئینها، ویتامینها و بخشی از هیدراتهای کربن غذای روزانه از ژژنوم جذب میشوند. ایلئوم آخرین قسمت روده باریک است که به روده بزرگ (کولون) ختم میشود. محل ارتباط ایلئوم و کولون دریچه یکطرفهای به نام دریچه ایلئوسکال (Ileocaecal Valve) است.
4. بخش تحتانی دستگاه گوارش شامل روده بزرگ (کولون) میباشد که از سه بخش سکوم، کولون و رکتوم (راست روده) تشکیل شده است. مهمترین عملکرد روده بزرگ ایجاد مدفوع و جذب آب اضافی آن است.
5. دستگاه گوارش علاوه بر لوله گوارش شامل بخش‌های فرعی میباشد که در هضم و جذب مواد غذایی نقش دارند. این بخشها عبارتند از: غدد بزاقی، کبد، کیسه صفرا و لوزالمعده یا پانکراس(Pancreas
عملکرد دستگاه گوارش در بدن چیست؟
عملکرد دستگاه گوارش شامل بلع مواد غذایی، هضم و جذب مواد مورد نیاز بدن، ذخیره مواد غذایی، دفع مواد غیر قابل هضم از طریق مدفوع و برقراری تعادل میان مایعات و الکترولیتها می باشد.
روده بزرگ از چه بخشهایی تشکیل شده است؟
روده بزرگ شامل سکوم (Caecum)، کولون (Colon)، و رکتوم (Rectum) و کانال مقعدی است. سکوم بخش کیسه مانندی است که در پایین دریچه ایلئوسکال قرار میگیرد. آپاندیس لوله کوچک و باریکی است که از سکوم خارج میشود. کولون از چهار قسمت مختلف تشکیل شده است:
• کولون صعودی (Ascending): از سکوم آغاز شده و در سمت راست حفره شکمی ادامه مییابد.
• کولون عرضی (Transverse): در طول شکم از راست به چپ ادامه مییابد، کولون عرضی طولانیترین و پر حرکتترین بخش کولون است و به کولون نزولی ختم میشود.
• کولون نزولی (Descending): در ادامه کولون عرضی در سمت چپ حفره شکم پایین میرود و به کولون سیگموئید (Sigmoid Colon) ختم میشود.
• کولون سیگموئید: بخش انتهایی روده بزرگ است و به رکتوم ختم میشود. این ناحیه نسبت به سایر بخش‌های روده بزرگ بیشتر مستعد ابتلا به سرطان است و بروز سرطان در این ناحیه ممکن است به ایجاد کولوستومی منجرشود. رکتوم بخش انتهایی لوله گوارش است که به مقعد ختم میشود.
دستگاه ادراری از چه بخشهایی تشکیل شده است؟
سیستم ادراری به دو بخش تقسیم میشود:
دستگاه ادراری فوقانی از دو کلیه همراه دو حالب تشکیل میشود که ادرار را به مثانه منتقل میکنند.
دستگاه ادراری تحتانی شامل مثانه و مجرای ادراری (پیشابراه) است.
عملکرد سیستم ادراری چیست؟
سیستم ادراری وظیفه تولید ادرار و خارج کردن آن را از بدن بر عهده دارد. ادرار شامل مواد دفعی نیتروژنی و نمکهای اضافی است. هر ساعت حدود 50 الی 60 میلیلیتر ادرار به صورت نرمال از بدن دفع میشود. اگر این مقدار به زیر 30 میلیلیتر برسد، احتمال وجود مشکلات کلیوی مطرح است.
استوما (Stoma) چیست؟
کلمه استوما در اصل به معنای دهان یا ورودی است. بیمارانی که تحت عمل جراحی استومی قرار میگیرند، روی شکم خود دهانهای به نام استوما دارند. استوما در حقیقت قسمتی از روده است که از شکم خارج شده و توسط بخیه به جدار شکم ثابت میشود و مواد دفعی بدن از طریق آن خارج میشود.
در این صورت افرادی که تحت عمل جراحی استومی قرار میگیرند، قادر نیستند مانند افراد عادی دفع ادرار ومدفوع داشته باشند و دفع، ادرار یا مدفوع، از طریق استوما صورت می گیرد.
استومی (Ostomy) چیست؟
هر چند در گفتگوها و حتی برخی نوشته ها “استومی” و “استوما” را معادل هم بکار میبرند اما در تعریف استومی میبایست یک تفاوت بسیار کوچک بین این دو کلمه را در نظر گرفت. معمولا به قسمتی از روده، که از جداره شکم بیرون گذاشته شده است “استوما” گفته میشود و به این عمل یعنی تعبیه سوراخی در جداره شکم و قرار دادن استوما از میان آن و بر روی شکم استومی اطلاق میگردد. یعنی بطور خلاصه “در عمل استومی برای بیمار استوما تعبیه میشود.”
انواع استومی چیست؟
بصورت کلی میتوان استومی را به روشهای گوناگونی دسته بندی کرد اما آن چیزی که بیشتر در اینجا مدنظر است استومیهای دفعی است، یعنی انواع استومی که از آنها مواد دفعی مانند ادرار و مدفوع خارج میشوند.
با در نظر داشتن این موضوع این نوع استومیها به سه گروه کلی کلستومی، ایلئوستومی، و یوروستومی تقسیم میشوند. لازم به ذکر است که هر کدام از این گروهها با توجه به شرایط بیمار و بیماری و یا تکنیک جراحی به زیر گروههای متنوع دیگری ممکن است تقسیم شوند.
انواع استوما چیست؟
انواع استوما را نیز میتوان بر اساس شکل آنها تقسیم بندی کرد. مانند: Loop Ostoma و Double-Barrel Ostoma
آیا سایز استوما تغییر میکند؟
به طور طبیعی در چند ماه اول پس از انجام جراحی محل استوما کمی متورم است و برای کنترل مواد دفعی استوما نیاز به استفاده از کیسه‌هایی با سوراخهای بزرگتر از حد عادی میباشد.
به همین دلیل بهتر است در هفته‌ها و ماههای اول پس از جراحی هنگام تعویض کیسه، استوما مجدداً تعیین سایز شود. به خصوص در صورت استفاده از کیسه‌های قابل برش، اگر اندازه برش بزرگتر از اندازه استوما باشد، ترشحات نشت خواهد کرد.
برآمدگی استوما از سطح پوست چه قدر است؟
برآمدگی استوما از سطح پوست باید حدود 2 سانتیمتر باشد. این برآمدگی اجازه میدهد مواد دفعی به طور مستقیم داخل کیسه تخلیه شود. این حالت از ایجاد مشکلات پوستی اطراف استوما جلوگیری میکند.
اگر استوما کاملاً هم سطح با پوست باشد، ترشحات بهجای اینکه داخل کیسه تخلیـه شود، مستقیماً روی لبه چسب کیسه میریزد و از چسبیـدن مطلوب آن جلوگیری میکند. استومای فرو رفته نیز باعث نفوذ ترشحات به زیر چسب کیسه و جدا شدن آن خواهد شد.
هدف از استفاده از کیسه استومی چیست؟
در درجه اول می توان گفت استفاده از کیسه های مخصوص استومی می تواند ترشحات خروجی از استوما را مدیریت کند ، همچنین از استوما و پوست های اطراف آن محافظت می کند و بو و گاز خروجی از استوما را کنترل می کند . در نتیجه باید گفت استفاده از کیسه استومی سبب راحتی و اطمینان استومیت می گردد.
کیسه استومی چند بار در روز نیاز به تعویض دارد؟
برای تعویض کیسه نکاتی را باید در نظر گرفت :
• محل قرار گیری استوما
• مقدار مواد دفعی
• قوام
• استفاده از کیسه مناسب
• نصب صحیح کیسه
• آب و هوا
• نوع پوست
• میزان فعالیت های جسمی
• سن افراد
تمامی موارد می توانند تاثیر زیادی در دفعات تعویض کیسه داشته باشند .بعضی از کیسه ها طوری طراحی شده اند که می توان حتی به مدت 3-7 روز نیز استفاده شود .
انتخاب کیسه ،بنا بر تشخیص فرد می باشد و بهتر است پس از استفاده از محصولات مختلف این انتخاب انجام شود .
اندازه و محل ایجاد سرطان روده بزرگ چگونه بر نیاز به تعبیه استومی تاثیر دارد؟
معمولا محل ایجاد سرطان و اندازه آن می تواند کمک کننده در روش جراحی باشد . اگر رشد توده های سرطان بخش های رکتوم و یا تحتانی روده را تحریک کرده باشد،چسباندن دو سر روده و آناستوموز غیر ممکن می شود ،زیرا بافت روده در بخش های تحتانی برای بخیه کردن کافی نمی باشد در نتیجه بیمار نیاز به استومی دارد
با خارج کردن کامل بخش درگیر روده بیمار در این شرایط نیاز به کلستومی دارد ،اگر سرطان بخش زیادی از روده را در گیر خود کند،آناستوموز دوطرف روده ممکن است منجر به ایجاد عوارضی شود . از جمله این عوارض :بی اختیاری ادرار ،تحریک پوست ناحیه مقعد و.. می باشد
آیا استوما دردناک است؟
خیر، استوما فاقد پایانه های عصبی حس درد است و به همین دلیل هیچگونه احساس دردی ندارد.
انواع استومی:
کلستومی چیست؟
کلستومی انحراف مسیر روده بزرگ است که به وسیله جراحی ایجاد میشود. در این حالت روده بزرگ به دو قسمت تقسیم میشود. بخش انتهایی یا درون شکم بخیه میشود و یا از شکم خارج میگردد. تصمیمگیری در مورد خارج کردن بخش انتهایی روده به نوع جراحی و علت انجام آن بستگی دارد. بخش اولیه روده بزرگ به صورت استوما از پوست شکم خارج و مواد دفعی آن داخل کیسه جمعآوری میشود.
بسته به محل برش روده و محل قرارگیری استوما مدفوع ممکن است قوام سفت یا شل داشته باشد. اگر استوما مربوط به کولون صعودی و یا عرضی باشد، مدفوع معمولاً حالت شل دارد. در صورتی که کلستومی مربوط به ناحیه سیگموئید باشد، مدفوع معمولاً فرم یافته است و قوام سفتی دارد.
ایلئوستومی چیست؟
ایلئوستومی انحراف مسیر روده کوچک است که بهوسیله جراحی ایجاد میشود. در ایلئوستومی روده باریک در ناحیه ایلئوم به دو بخش تقسیم میشود. قسمت اول روده از پوست شکم خارج میشود و به بیرون راه مییابد و استوما را تشکیل میدهد. در حالتی که ایلئوستومی دائمی باشد، بخش‌های باقیمانده دستگاه گوارش نیز از شکم خارج میشود.
در این حالت مدفوع از استوما خارج میشود و بیمار باید از کیسه‌های مخصوص برای جمعآوری مدفوع استفاده کند زیرا دفع مدفوع از استوما در این شرایط ارادی نمیباشد.
مدفوع خروجی ایلئوستومی معمولاً حالت مایع و نرم دارد و با توجه به این که دارای آنزیمهای رودهای میباشد، برای پوست اطراف استوما زیانآور است.
یوروستومی چیست؟
یوروستومی ایجاد انحراف در مسیر دستگاه ادراری به وسیله جراحی است.
تمام یوروستومیها ادرار را قبل از رسیدن به مثانه از طریق سوراخ استوما تخلیه میکنند و انواع مختلفی دارند.
استومی موقت چیست؟
همانطور که از نامش پیداست، استومی موقت فقط برای مدت زمان مشخصی روی شکم تعبیه میشود و پس از طی زمان، آن بخش از روده دوباره به داخل شکم باز گردانده میشود. به بیان سادهتر بیمار فقط برای مدت محدودی استومیت خواهد بود.
معمولاً استومی موقت در مواقعی تعبیه میشود که جراح بعداً قصد آناستوموز (پیوند) و بخیه کردن دو سر روده را دارد یا میخواهد به بخیههای ایجاد شده استراحت بدهد. یوروستومی موقت نیز هنگامی ایجاد میشود که مثانه خارج نشده است.
استومیهای موقت معمولاً در موارد اورژانسی مانند تصادفات شدید اتومبیل با آسیب به احشای شکم و لگن و… و همچنین در مرحله اول جراحی آناستوموز ایلیوآنال ایجاد میشوند. اغلب اوقات این استوماها برای استراحت دادن به روده و بخیه کردن مجدد دو سر آن ایجاد میشوند.
استومیت چیست؟
استومیت به افرادی گفته میشود که تحت عمل جراحی استومی قرار گرفته و در حال حاضر روی شکم خود استوما داشته و دفع مدفوع یا ادرار از طریق آن صورت میگیرد. گاهی در برخی از منابع به فردی که کلستومی دارد کلستومیت گفته میشود و همچنین به افراد دارای ایلئوستومی و یوروستومی به ترتیب ایلئوستومیت و یوروستومیت اطلاق میگردد.
علل ایجاد بیماری استومی
مشکلاتی که منجر به ایجاد استوما میشوند عبارتند از هرگونه بیماری یا ضربهای که ایجاد انسداد، سوراخشدگی، التهاب یا مشکلات عصبی در سیستم ادراری و گوارشی کند.
این بیماریها و مشکلات ممکن است مادرزادی یا اکتسابی باشند.
بیماریهای التهابی روده (Inflammatory Bowel Disease) که شامل دو بیماری کولیت اولسرو (Ulcerative Colitis) و کرون (Crohn’s Disease) هستند، ممکن است منجر به ایجاد استومای دائمی یا موقت شوند. سرطانهای لگن مانند سرطان مثانه و رحم و تخمدان نیز ممکن است باعث ایجاد استومی شوند.
گاهی مواقع در وضعیتهای اورژانس مانند تصادفات نیز به دلیل آسیب و صدمه به احشای شکمی و لگنی جراح مجبور است برای بیمار استومی موقت یا دائمی تعبیه کند.
بیماریهای ارثی مانند پولیپوزهای خانوادگی (Familial Polyposis) یا سندرم اهلرز دانلوس (Ehlers-Danlos Syndrome) نیز در بعضی موارد موجب ایجاد استومی میشود.
انحراف مسیر ادراری یا تعبیه یوروستومی هنگامی انجام میشود که مثانه به خوبی عمل نکند. عدم عملکرد صحیح مثانه علل مختلفی دارد.
از جمله علل آن میتوان به سرطان، مشکلات عصبی مثانه، مشکلات مادرزادی و التهاب شدید مثانه اشاره نمود.
شما می‌توانید جهت مشاهده و تهیه انواع کیسه استومی و لوازم جانبی مورد نیاز آن مانند پودر استومی، خمیر استومی، پد محافظ، اسپری محافظ و … با مراجعه به بخش دپارتمان استومی به راحتی، اطلاعات مورد نیاز را بدست آورید.
شماره های تماس با دپارتمان استومی شرکت رایان طب جاوید:
44082417
44077623
44077802
44007884
آشنایی با استومی:
اطلاعات مفید کلستومی
کلستومی به مفهوم ایجاد یک خروجی برای روده بزرگ بر روی شکم است. به این خروجی استوما گفته میشود.
روده بزرگ و عملکرد آن
روده بزرگ آخرین بخش از دستگاه گوارشی بدن است. این عضو در حدود ۵/۱ متر طول دارد و مطابق با شکل زیر مدخل آن در اطراف راست شکم قرار دارد که به قسمت باریک انتهایی روده کوچک به نام ایلئوم (Ileum) وصل است.
قسمتهای اصلی تشکیل دهنده روده بزرگ عبارتند از:
– روده راست یا بالا رونده ( Ascending colon )
– روده عرضی ( Transverse colon )
– روده چپ یا پائین رونده( Descending colon )
– رکتوم ( Rectum )
انتهای روده بزرگ به مقعد ختم می شود. ماهیچه های سازنده دیواره مقعد از انواع خاصی است که در مجموع اسفنکتر (Sphincter) نامیده میشوند.
اسفنکتر کنترل کننده زمان دفع مدفوع میباشد. در روده کوچک مواد غذایی هضم شده جذب بدن میگردند و بقیه مواد به صورت توده آبکی به روده بزرگ وارد میشوند. در روده بالا رونده آب و التکرولیت های توده آبکی جذب بدن میشوند و مابقی به صورت یک توده نیمه جامد به روده چپ منتقل میشوند. این توده زائد بیشتر متشکل از مواد غیر قابل هضم گیاهی نظیر سلولز ولیگنین میباشد و در روده چپ انبار میشود تا درزمان مناسب از بدن دفع گردد. روده راست دارای حرکت خاصی است که به آن حرکت دودی ( Peristaltic Motion ) میگویند که به طور دائم و نامنظم صورت میگیرد .
به کمک این حرکت مواد در داخل روده به جلو رانده میشوند. روده چپ نیز دارای حرکت دودی است که به طور قوی اما نامکرر صورت میگیرد. در روده بزرگ همواره مقادیری ازگازهای مختلف وجود دارد که براثر تخمیر مواد هیدروکربنی ویا عملیات باکتری ها به وجود میایند و بخشی از آن نیز بر اثر بلعیده شدن هوا بهروده بزرگ وارد میشوند. فواصل دفع مواد زائد(مدفوع) در نزد افراد بسته به رژیم عذایی و عادت شخص متفاوت است.
این مدت ممکن است از ۸ ساعت الی دو تا سه روز به طول انجامد.
اهداف کلستومی
روده بزرگ ممکن است بر اثر ابتلا به بیماریهای گوناگون به ویژ سرطان روده دچار عفونت های شدید شده و یا مسدود گردد. گاهی اوقات براثر حوادث نیز ممکن است این عضو پاره و مجروح گردد. درچنین مواردی که جان فرد با خطر جدی مواجه می شود کلستومی موثر ترین راه نجات محسوب میشود. به طور کلی اهداف کلستومی را میتوان در موارد زیر خلاصه نمود :
1- رها ساختن روده متسع شده از فشاری که به دلیل مسدود شدن این عضو مستولی شده است
2- ایجاد یک راه خروجی برای خروح مواد زائد ازروده بزرگ پس از برداشته شدن روده چپ و رکتوم.
3- تغییر دهی مسیر جریان مواد زائد جهت عمل جراحی یک ضایعه انسدادی التهابی و یا پارگی در روده بزرگ.
4- محافظت کردن از محل بخیه شده در روده چپ پس از بیرون آوردن قطعه ای از آن.
کلستومی به واقع یک ابتکار حالب و تحسین آمیزپزشکی محسوب میشود. زیرا به مدد آن ادامه زندگی برای فردی که با خطر جدی روبرو است هموار میشود. افراد پس از عمل کلستومی معمولا با گذشت چند هفته به زندگی عادی و روزمره بر میگردند و کلستومی بهیچ وجه مانعی جهت انجام فعالیتهای شغلی ورزشی ازدواج کردن برای آنها نمی باشد.
انواع کلستومی
کلستومی بر اساس صلاحدید پزشک جراح ممکن است در مورد افراد برای مدت موقت و یا همیشگی صورت بگیرد. در مورد اول استومای افراد پس از مدت معینی مسدود میشود. کلستومی انوع مختلفی دارد که دو نوع از آنها رایج ترین هستند . آنها عبارتند از :
۱- کلستومی فشار زدائی ( Decompressing colostomy )
این نوع کلستومی به منظور آسوده کردن روده متسع شده بر اثر فشاری که به دلیل مسدود شدن بخشی از روده حکمفرما شده است انجام میگردد و اغلب از روده عرضی برای ایجاد استوما استفاد به عمل میاید. معمولا یک طرف از دیواره روده متسع شده مطابق با اشکال نشان داده شده در زیر به داخل ویا بیرون از سوراخی در جداره شکم باز میشود.
در نوع دیگری از کلستومی فشار زدئی روده بزرگ در بخش روده عرضی دو نیم میشود و انتهای آزاد آن مطابق با شکل زیر بر روی دیواره شکم باز میشود. استومای افرادی که به روش فوق کلستومی میشوند همواره متورم و حجیم است و به دلیل محروم بودن از اسفنگتر کنترلی برای خروج مواد زائد از آنها وجود ندارد. این افراد برای جمع آوری مواد خروجی دائما بایستی از کیسه های خاصی استفاده کنند . دلیل مشکلاتی که این نوع کلستومی ایجاد میکند ترجیحا از آن به طور موقت استفاده به عمل می آید.
۲-کلستومی تغییر دهی مسیر( Diverting colostomy )
این نوع کلستومی از هر نوع دیگری رایج تر است و به موجب آن انتهای روده چپ یا پائین رونده پس از برداشته شدن رکتوم به بیرون از شکم آورده شده و مطابق با شکل زیر باز می گردد.
افرادی که به طریق فوق کلستومی میشوند معمولا احتیاجی به کیسه کلستومی ندارند و کافی است که محل استومای خود را با لفاف ساده ای که بدین منظور عرضه میشود بپوشانند تا اندک مقدار از مواد زائد که از آن خارج میشود جذب لفاف گردد. با اینحال بعضی از این افراد برای اطمینان خاطر ترجیح می دهند که از کیسه کلستومی استفاده به عمل آورند. این افراد مشابه با افراد عادی و اغلب یک بار در شبانه روز دفع مدفوع میکنند و برحسب عادت میتوانند ساعت آنرا تنظیم کنند بعضی از این افرد نیاز به آن پیدا میکنند که به کمک وسیله خاص از درون استوما روده خود را با آب گرم و یا آب نمک آبیاری کنند تا جهت دفع مدفوع تحریک شود.
مراقبت از استوما
کلستومی از هر نوع که باشد در اطاق عمل صورت می گیرد و در عمل ضخامت کامل دیواره روده بزدگ به ضخامت کل پوست شکم فرد بخیه زده میشود. این اجازه میدهد که فرد کلستومی بلافاصله پس از عمل جراحی از کیسه کلستومی استفاده به عمل آورد. قبل از عمل جراحی لازم است که درمورد کلستومی به بیمار و نزدیکان او اطلاعاتی داده شود و بهتر است برای تقویت روحیه بیمار بین او و فرد دیگری که قبلا مود عمل کلستومی قرار گرفته است ترتیب ملاقاتی داده شود.
استوما در بدو امر بسیار متورم و حجیم است اما به مرور زمان چروکیده شده و اندازه آن کوچکتر میشود. یکی از وظایف مهم پرستار اندازه گیری مکرر بزرگی استومای فرد عمل شده است تا از کیسه کلستومی مناسبی برای او استفاده به عمل آورد. بقا استوما به مفهوم موفقیت در عمل جراحی است . از اینرو پرستار بایستی همواره استومای فرد کلستومی را تحت مراقبت داشته باشد و در صورت مشاهده علائمی نظیرخونریزی التهاب عفونت انسداد ویا مرگ بافت استوما بر اثر نرسیدن خون به آن مراتب رابدون اتلاف وقت به اطلاع پزشک جراح برساند تا از طریق تجویز دارو و یا عمل جراحی مجدد مشکل به و جود آمده برطرف گردد.
یک مشکل که بندرت ممکن است در نزد بعضی از افراد کلستومی یافت شود آن است که استوما در محل نامناسبی از شکم آنه بنا شده باشد. این مشکل تکنیکی موجب میشود که کیسه کلستومی به خوبی بر روی شکم آنها تثبیت نشود . این مسئله نه تنها باعث میشود که مواد خارج شده از استوما به زیر کیسه نشت پیدا کرده و به پوست فرد آسیب وارد آورد بلکه مانعی برای کنترل گاز و بو بوده و موجب تضعیف روحیه فرد کلستومی برای انجام فعالیتهای روزمره میشود.
محل استوما درهمه احوال چه ایستاده و چه خوابیده یا نشسته باید توسط فرد کلستومی قابل رویت باشد.
افراد کلستومی پس از ترک بیمارستان همواره بایستی از خود مواظبت بعمل آورده و به توصیه های بهداشتی در مورد نظافت پوست شکم و استفاده صحیح از کیسه های کلستومی دقت کافی مبذول بدارند. این افراد باید هر چند مدت یکبار بنا به دستور پزشک معالج خود به او مراجعه کرده تا محل استومای آنها مورد بازدید قرار گیرد و در صورت مشاهده هر گونه علایم ناخوشایندی اقدامات ضروری و به موقع در مورد آنها انجام گیرد. نکته دیگر آنستکه افراد کلستومی حتی المقدور بهتر است که از خوردن غذاهای ایجاد کننده گاز در بدن مثل حبوبات بپرهیزند و در صورت موافقت پزشک خود از داروهایی که موجب کاهش حرکات روده میشوند استفاده نمایند.
کیسه های کلستومی
همانطور که قبلا گفته شد استوما فاقد اسفنگتر است در نتیجه قادر به کنترل زمان دفع کردن مدفوع نمیباشد. از اینرو افراد کلستومی نیاز به وسیله خاصی ( Appliance ) جهت جمع آوری مواد زائد خارج شده از بدن خود دارند که بطور ساده به آن کیسه کلستومی گفته میشود.
کیسه های کلستومی به اشکال و اندازه های خاصی ساخته میشوند و تنها شرکتهای معدودی در دنیا قادر به ساخت آنها می باشند، و تکنولوژی ساخت آن منحصر به چند کشور محدود صنعتی میباشد یک کیسه کلستومی در مجموع دارای دو قسمت اساسی است:
– چسب پایه
– کیسه استومی